افزایش فشار مغز یا فشار درون جمجمعه که با نام تومور مغزی کاذب شناخته می‌شود می‌تواند باعث سردرد شدید شود. از راه های درمان فشار مغز بالا می‌توان دارو، رژیم غذای و ورزش را نام برد.

فشار مغز یا فشار درون جمجمه ای چیست؟

تومور مغزی کاذب نام رایجی برای افزایش فشار درون جمجمه است که در آن فشار مایع اطراف مغز زیاد می‌شود. نام تومور مغزی کاذب از علائم بیماری (شامل سردرد، دوبینی یا تاری دید و صدا کردن گوش‌ها) گرفته شده و شبیه علائم تومور مغزی است، اما تومور مغزی کاذب یا افزایش فشار درون جمجمه یک تومور مغزی نیست.

برای تشخیص این بیماری باید وجود تومور یا دیگر بیماری‌های مغزی رد شود. چاقی، برخی بیماری‌های قابل درمان، و برخی از داروها باعث افزایش فشار داخل مغز و بروز علائم تومور مغزی کاذب می‌شوند.

علائم تومور مغزی کاذب شبیه دیگر بیماری‌ها یا دیگر مشکلات است و برای بررسی و ارزیابی عوامل این بیماری به یک بررسی کامل سوابق پزشکی و معاینه فیزیکی نیاز است. اختلال تومور مغزی کاذب ممکن است باعث کاهش دائم و رو به پیشرفت بینایی در برخی از بیماران شود. در برخی موارد، تومور مغزی کاذب برگشت پذیر است.

اگر پزشک وجود تومور مغزی کاذب را تایید کند، باید آزمایشات افتالمولوژیک دقیق و مکرری انجام شود تا پزشک، ناظر هرگونه تغییر در بینایی باشد تا در صورت نیاز، متخصص داروهایی برای کاهش تولید مایع و کاهش فشار درون جمجمه تجویز کند.

کاهش وزن به وسیله رژیم یا جراحی و قطع برخی از داروها (از جمله داروهای ضد بارداری خوراکی، تتراسایکلین و برخی از استروئیدها) باعث بهبود بیماری می‌شود. گاهی برای تخلیه مایع مغزی نخاعی و کاهش فشار مغز نیاز به انجام جراحی و وارد کردن لوله‌ای است تا مایع مغزی نخاعی را از قسمت پایین ستون فقرات خارج کرده و آن را به حفره شکمی بریزد.

علت افزایش فشار مغز چیست؟

هیچ کس نمی‌داند که علت افزایش فشار مغز چیست. مایع مغزی نخاعی مرتب در مغز تولید و جذب می‌شود و در مغز و ستون فقرات جریان می‌یابد. زمانی که سرعت تولید مایع مغزی نخاعی بیشتر از سرعت جذب آن باشد، باعث ایجاد فشار درون جمجمه می‌شود. (جمجمه حالت الاستیکی ندارد که فشار را کاهش دهد.)

تومور مغزی کاذب ممکن است در اثر تولید زیاد مایع مغزی نخاعی، جذب کم مایع مغزی نخاعی یا هر دو ایجاد شود.

عوامل افزایش فشار مغز چیست؟

تومور مغزی کاذب در زنان ۲۰ تا ۵۰ ساله بیشتر از مردان ایجاد می‌شود، مخصوصا در زنان چاقی که نزدیک به زمان یائسگی هستند. تومور مغزی در نوزادان نادر است اما ممکن است در کودکان نیز ایجاد شود. همچنین داروهایی خاص باعث افزایش خطر ایجاد تومور مغزی کاذب می‌شود. این داروها که جزو عوامل افزایش فشار مغز هستند، عبارتند از:

• داروهای ضد بارداری
• سیکلوسپورین
• ایزوترتینوئین
• مینوسایکلین
• نالیدیکسیک اسید
• نیتروفورانتوئین
• فنی توئین
• داروهای استروئیدی (شروع یا قطع آنها)
• داروهای سولفا
• تاموکسیفن
• تتراسایکلین
• مصرف بیش از حد ویتامین A

از دیگر دلایل افزایش فشار مغز یا ایجاد تومور کاذب مغزی می‌توان موارد زیر را نام برد:

• بیماری آدیسون
• نارسایی مزمن کلیه
• بیماری کوشینگ
• هیپوپاراتیروئیدیسم
• کم خونی آهن
• چاقی
• آغاز قاعدگی (نخستین قاعدگی)
• بارداری

علائم اصلی فشار مغز بالا یا تومور مغزی کاذب چیست؟

علائم اصلی فشار مغز بالا یا تومور مغزی کاذب شبیه به علائم تومور مغزی واقعی است. اولین نشانه تومور مغزی کاذب شامل افزایش فشار در مغز است که آن را فشار جمجمه‌ای می‌گویند.

علائم اصلی فشار مغز بالا

افزایش فشار درون جمجمه باعث مشکلات زیر می‌شود:

1. تغییر بینایی (مانند دوبینی)
2. از دست دادن بینایی
3. گیجی یا حالت تهوع
4. استفراغ
5. سفتی گردن
6. عدم تعادل در راه رفتن
7. سردرد مکرر، که معمولا با تهوع و استفراغ همراه است
8. صدا کردن مداوم گوش‌ها (وزوز گوش)
9. فراموشی
10. افسردگی

ممکن است بیماران متوجه شوند که برخی از علائم تومور مغزی کاذب با انجام فعالیت فیزیکی افزایش می‌یابد زیرا ورزش باعث می‌شود فشار داخل مغز بیشتر از فشار مغز در حالت استراحت شود.

راههای تشخیص فشار مغز

برای تشخیص فشار مغز یک معاینه فیزیکی و تعدادی آزمایش‌های تشخیصی توسط پزشک متخصص مغز و اعصاب نیاز است تا وجود تومور مغزی کاذب تایید شده و تومور مغزی واقعی رد شود. ممکن است پزشک برای تشخیص فشار درون جمجمه آزمایش‌های زیر را تجویز کند:

• ام آر آی یا سی تی اسکن مغز
• نوار نخاعی (که لومبار پانکچر نیز نامیده می‌شود) برای برداشت نمونه‌ای از مایع اطراف ستون فقرات
• آزمایش ارزیابی عملکرد چشم

به منظور تشخیص دقیق تومور مغزی کاذب، پزشک باید وجود دیگر بیماری‌هایی که باعث ایجاد علائم مشابه می‌شوند را رد کنند. همچنین ممکن است پزشک آزمایش‌هایی نیز برای بیمار تجویز کند تا مطمئن شود که تومور مغزی واقعی وجود ندارد.

راه درمان فشار مغز بالا

معمولا، اولین راه درمان فشار مغز بالا یا تومور مغزی کاذب عبارت است از:

• داروها (استازولامید با فوروزماید، یا گاهی کورتیکواستروئیدها)
• کاهش وزن با یک رژیم کم سدیم
• برنامه‌ریزی برای انجام ورزش‌های هوازی

همچنین ممکن است برنامه درمانی بیمار شامل لومبار پانکچر (نوار نخاعی) دوره‌ای برای برداشت مایع مغزی عروقی و کاهش فشار درون جمجمه باشد. برخی دیگر از روش های درمان فشار مغز بالا را در ادامه توضیح می‌دهیم.

داروهای کاهش فشار مغز

داروهایی مانند دیورتیک‌ها (که مایعات موجود در بافت‌ها را کاهش می‌دهد) و داروهای میگرن به کاهش فشار درون جمجمه‌ای کمک می‌کنند. همچنین داروهایی که برای درمان آب سیاه مصرف می‌شوند نیز موثر هستند، زیرا با سرکوب تولید مایع مغزی نخاعی باعث کاهش فشار می‌شوند.

جراحی

بیماران مبتلا به تومور مغزی کاذب خیلی سریع بینایی خود را از دست می‌دهند، بنابراین اگر بیمار در مراحل اولیه به جای سردرد یا علائم دیگر به کاهش بینایی مبتلا شد، پزشک انجام جراحی را تجویز می‌کند تا التهاب روی عصب بینایی را توسط جراحی کاهش دهد.

این جراحی را جراحی سوراخ کردن عصب بینایی می‌نامند. گاهی این جراحی در موارد اورژانسی برای حفظ بینایی بیمار در اتاق عمل انجام می‌شود.

به این صورت که بیمار به پشت روی تخت جراحی می‌خوابد و هنگامی که بیمار کاملا به خواب رفت، جراح چشم‌های بیمار را آماده می‌کند تا در طول عمل کاملا باز بمانند. سپس مراحل مورد نیاز برای رسیدن به پوشش عصب بینایی را انجام می‌دهد و در مرحله بعد برش‌های کوچکی ایجاد می‌کند تا فشار را از روی عصب بینایی بردارد.

کاشت شانت

در برخی موارد مناسب‌ترین روش درمان فشار مغز قرار دادن یک شانت برای تخلیه مایع اضافی است. قراردادن شانت شامل کاشت یک لوله کوچک (شانت یا کاتتر) در حفره‌های مغز که بطن نامیده می‌شوند، است.

شانت مایع مغزی نخاعی را به سمت حفره شکمی هدایت می‌کند و سپس مایع در حفره شکمی جذب می‌شود. شانت دارای پمپی است که توسط آن مقدار مایع مغزی نخاعی تخلیه شده کنترل می‌شود.

وظایف شانت عبارتند از:

• کنترل مایع مغزی نخاعی موجود در مغز
• کمک به جلوگیری از افزایش مایع مغزی نخاعی
• کاهش فشار درون جمجمه
• بهبود علائم

هنگامی که بیمار خواب و بیهوش است، جراح مغز و اعصاب برش کوچکی روی سر و سوراخ کوچکی روی جمجمه و سوراخی نیز در پوشش محافظ مغز ایجاد می‌کند. جراح از ابزار تصویرداری مخصوصی به نام رهیاب هنگام عمل برای مشاهده‌ی مغز بیمار و یافتن محل مناسب برای قرار دادن شانت استفاده می‌کند.

جراح شکاف دیگری (در بالا یا پشت گوش) ایجاد می‌کند تا در جاسازی لوله از آن کمک گیرد. یک انتهای شانت در بطن مغز قرار می‌گیرد و انتهای دیگر شانت به پمپ موجود وصل می‌شود. لوله دوم به انتهای دیگر پمپ متصل می‌شود و سپس این لوله از زیر پوست بیمار به شکم، در زیر دنده‌ها می‌رود.

لوله از راه یک سوراخ کوچک، یا به کمک یک جراح عمومی و با استفاده از لاپاروسکوپ و دو برش کوچک وارد شکم می‌شود. پس از قرارگیری شانت و پمپ، پزشک روی برش‌ها را به وسیله گاز استریل می‌پوشاند.

استنت گذاری سینوسی

یک آزمایش بالینی جدید نشان داده است که استفاده از استنت سینوسی وریدی نتایج مثبتی در بر دارد. استنت گذاری روشی غیر تهاجمی بوده و برای افرادی مناسب است که ام آر آی و سی تی اسکن نشان داده به تنگی سینوسی وریدی مبتلا هستند.

در استنت گذاری، یک استنت (لوله توری سیمی کوچک) از طریق ایجاد برش‌های کوچک بر روی کشاله ران در یکی از رگ‌های گرفته‌ی مغز قرار داده می‌شود. کاهش تنگی و گرفتگی رگ باعث کاهش فشار مغز و علائم می‌شود.